26 november 2009
Kunst geïntegreerd in architectuur draagt bij aan vergroten leefbaarheid
ORNAMENTEN STUDIO JOB SIEREN JATOPA-COMPLEX IN PRACHTWIJK

Meer dan 800 vierkante meter reliëfs van de hand van Studio Job sieren de gebouwen van het Jatopa-complex, onderdeel van de omvangrijke wijkvernieuwing in Amsterdam Nieuw-West. De in de architectuur geïntegreerde kunst moet ondermeer bijdragen aan het vergroten van de leefbaarheid in de wijk, één van de 40 Vogelaarwijken. Het complex is eerder dit jaar opgeleverd. Over de kunst werd onlangs een brochure gepubliceerd.
Opdrachtgever voor Jatopa is Far West, een woningcorporatie die is opgericht om de stadsvernieuwing in de Westelijke Tuinsteden in Amsterdam tot stand te brengen. Far West gelooft in integrale planontwikkeling: naast het verbeteren van de woningvoorraad is de corporatie daarom nauw betrokken bij de verbetering van de openbare ruimte en worden economische en sociale projecten ondersteund. In die visie dragen kunst en cultuur bij aan de leefbaarheid en de sociale coherentie in de wijk. Voor Jatopa werd bewust de keuze gemaakt voor een kunsttoepassing die aan de straatzijde zichtbaar is.
Dat sloot uitstekend aan bij de ideeën van architect Köther/Salman/Koedijk Architecten, die de plasticiteit van de gevel van het Jatopa-complex wilde versterken. En voor Kunst en Bedrijf ging een lang gekoesterde wens in vervulling om kunst en architectuur met elkaar te laten versmelten. Zo ontstond het idee om voor alle betonnen lateien boven de ramen en deuren tableaus in reliëf te laten ontwerpen. Na een selectieprocedure werd unaniem gekozen voor Studio Job. Job Smeets en Nynke Tynagel ontwierpen 50 verschillende tableaus, zeer gevarieerd in zowel onderwerp als uitvoering: bloemen, planten, dieren, gereedschappen, verzamelingen en uitbeelding van sporten.
Het toepassen van kunst kan gebouwen een extra identiteit geven. Een identiteit die bijdraagt aan een gevoel van herkenbaarheid met als gevolg dat bewoners trots zijn op hun woongebouw. Dat is van belang voor het woongenot, maar in de visie van Far West ook voor de sociale samenhang en leefbaarheid in de wijk. De ornamenten geven karakter en levendigheid aan de woonblokken, hetgeen de waarde van de woningen kan verhogen. Niet voor niets was de belangstelling voor het Jatopa-complex groot, en waren de woningen binnen korte tijd allemaal verkocht of verhuurd. In die zin is het toepassen van kunst voor een opdrachtgever een goede investering.
Wanneer in een vroegtijdig stadium over kunst wordt nagedacht en de kunst in het ontwerp en de bouw kan worden geïntegreerd kan met een relatief geringe financiële inspanning een groot effect worden bereikt. In dit geval is er gebruik gemaakt van het feit dat de lateien stuk voor stuk in betonnen bekistingen moesten worden gestort. Meeliftend op dit procedé zijn door Studio Job reliëfs ontworpen die in de vorm van matten onder in de bekisting zijn gelegd waarop het beton werd gestort. De ontwerpers zijn erin geslaagd om een oud ambacht om te zetten naar een hedendaags productieproces wat tot een perfect resultaat heeft geleid.
Het Jatopa-complex laat een beginnende trend zien, namelijk de terugkeer van het ornament in de Nederlandse architectuur. Sinds de nieuwe zakelijkheid van de vorige eeuw rustte er bij veel architecten een taboe op het toepassen van ornamenten. Een taboe dat in Nederland langer stand hield dan in ons omringende landen.
Jatopa pakt ook een eeuwenoude traditie op, waarbij kunst en architectuur een innige liaison vormden. Zoals in de Italiaanse renaissance van pleinen, kerken en paleizen, waar het bankiersgeslacht De Medici als opdrachtgever heeft gefunctioneerd. Of ten tijde van de avant-garde van de vorige eeuw waar de invloed van het opleidingsinstituut het Bauhaus zeer invloedrijk was. Dichter bij huis kennen we de Amsterdamse School, die nog steeds op vele plekken in Nederland in volle glorie te bewonderen is. Altijd was er sprake van het samengaan van de beeldende disciplines: architectuur, beeldende kunst, toegepaste kunst. In de loop van de 20e eeuw zijn de disciplines elkaar kwijtgeraakt en hebben ze zich teruggetrokken in hun eigen autonomie. Maar recent zien we een hernieuwde belangstelling ontstaan van zowel opdrachtgevers, architecten en kunstenaars/vormgevers om weer samen te werken. Voorzichtig aan ontstaan er de eerste bouwprojecten. Jatopa is daar een aansprekend voorbeeld van.

Over Kunst en Bedrijf bv
Kunst en Bedrijf bv - opgericht in 1950 en gevestigd in Amsterdam - is het toonaangevende bureau op het gebied van kunst in de openbare ruimte. Het brengt opvallende en bijzondere projecten tot stand, zoals De Olifanten van Tom Claassen (vijf kolossale olifanten langs de snelweg A6 bij Almere) en de Zuil van Lely door Hans van Houwelingen (een 32 meter hoge zuil met een afgietsel van het beeld van ingenieur Lely door Mari Andriessen uit 1953, zoals dat aan de kop van de Afsluitdijk staat).
Andere bekende projecten die door Kunst en Bedrijf werden gerealiseerd zijn Aufwärts van Thomas Bartels, een tijdelijk baken in het IJ in Amsterdam, bij Overhoeks, vlakbij het Shell researchcentrum en Hall Object, een door Studio Job ontworpen bewegende sculptuur in de hal van het VARA/NPS-gebouw in Hilversum, die met behulp van sensoren reageert op zijn omgeving.
Kenmerkend voor Kunst en Bedrijf is dat het bureau kunstprojecten realiseert die een vanzelfsprekende plek in de gebouwde omgeving en openbare ruimte innemen. Bovendien zijn zij in staat om ook in complexe situaties met meerdere opdrachtgevers kunstprojecten te entameren, te begeleiden en tot een goed einde te brengen.

Over Studio Job
Studio Job wordt gevormd door Job Smeets en Nynke Tynagel. Het eigenzinnige vormgeversduo is nationaal en internationaal een toonaangevende representant van Dutch design en beweegt zich op het snijvlak van design en beeldende kunst. In hun werk grijpen ze veelal terug op cultuurhistorisch erfgoed, maar dan in een modern en fantasievol jasje, spelend met clichés.
Bekend werk van Studio Job, opgericht in 1997 en inmiddels gevestigd in Antwerpen, zijn de juwelen, prints, meubels en de enscenering van de catwalk voor Victor en Rolf, de curved chairs (die verwijzen naar Rietvelds zigzagstoel), de Ark in de Nijmeegse wijk Oosterhout (een kleine triomfboog die een speelse gelijkenis vertoont met de Arc de Triomphe), en hun grote bronzen en keramische beelden van huishoudelijke voorwerpen. Studio Job maakte ook ontwerpen voor bedrijven als Bulgari, Swarovski en Koninklijke Tichelaar Makkum.
Naast Jatopa en het hierboven al genoemde Hall Object (2004), werkte Kunst en Bedrijf eerder samen met Studio Job. Bij een kunstopdracht bij SBO De Boemerang (een school voor moeilijk lerende kinderen in Apeldoorn) ontwierpen ze in 2001 vier kunststof cocons in knallende kleuren. Voor de vereniging van woningcorporaties Aedes werd in 2003 een award voor een corporatiedirecteur ontworpen, getiteld Diamond, een in brons gegoten uitvergrote diamant.